گازرسان_ در برهه ای حساس از صنعت گاز قرار گرفته ایم، برهه ای که گاز به مهمترین بخش از سبد انرژی کشور بدل شده و میزان مصرف آن در بخش های مختلف هرساله افزایش می یابد. اردیبهشت از راه رسید و با وجود برنامه ریزی برای افزایش تولید گاز در بالادست، اجرای تعمیرات اساسی در پالایشگاه ها، خطوط انتقال، تاسیسات تقویت فشار گاز و زیرساخت های توزیع، رفع چالش نقاط بحرانی و… از هم اکنون هم برای اتخاذ تدابیر مهم و اساسی و تامین سوخت زمستانی سال 1402 دیر شده است.
سالانه شاهد بهره مندی بیش از یک میلیون مشترک جدید از گاز هستیم و با وجود افزوده شدن این تعداد مشترک، هرساله 4 تا 6 درصد به میزان مصرف گاز افزوده می شود؛ مصرفی که این سال ها صعودی شده و براساس پیش بینی ها از مجموع 840 میلیون مترمکعب تولید گاز در سال گذشته، 700 میلیون مترمکعب در فصل زمستان به بخش خانگی اختصاص می یابد.
در روزهایی که مدیران صنعت گاز از تریبون های مختلف بر مصرف بهینه گاز تاکید داشتند و نسبت به افت فشار شبکه گاز در صورت عدم مدیریت مصرف هشدار میدادند، همزمان عملیات اجرایی بسیاری از پروژه ها آغاز شد و پروژه هایی نیز در سراسر ایران وارد مدار شدند که زمینه ساز افزایش مصرف گاز در فصل سرد پیش رو می شوند.
این همه ماجرا نیست و این فعالیت ها ادامه دارد! براساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ وزارت نفت از طریق شرکت های دولتی تابع ذیربط مکلف است از محل سهم ۱۴.۵ درصدی این شرکت ها تا ۳۰ هزار میلیارد ریال نسبت به گازرسانی به روستاها و تکمیل طرحهای نیمهتمام گازرسانی به روستاها اقدام کند که این خود چالش های تامین گاز را افزایش می دهد.
متنوع نبودن سبد انرژی بلای جان گاز شده است. البته پر واضح است که فشارها بر بهره مندی همه مناطق شهری و روستایی کشور بی تاثیر نبوده است.
برای چرایی آنچه این روزها گریبانگر صنعت گاز را گرفته باید به سال 1359 بازگردیم که گازرسانی به روستای شوسنی و ضامنی از توابع شهرستان ممسنی (رستم) استان فارس از خط لوله 16 اینچ تغذیه کننده پتروشیمی شیراز صورت گرفت و سپس شهر های مصیری و نورآباد از این نعمت الهی برخوردار شدند و این آغاز ماجرا بود؛ ماجرایی که 42 سال از آن می گذرد و اینک گاز به یکی از مهمترین زیرساخت های رفاهی، اقتصادی و اجتماعی کشور بدل شده است و وارد جنگ نابرابر تولید و مصرف گاز شده است.
اکنون معضل کمبود گاز نه تنها بخش های صنعتی مانند پتروشیمی ها و نیروگاه ها را با تهدیدات جدی روبرو کرده است بلکه بخش خانگی نیز که اساسا از الگوی بهینه ای برای مصرف تبعیت نمی کند هم گرفتار این چالش بزرگ شده است.
در دو دهه گذشته که دولتهای پیشین همه هم و غم خود را بر گازرسانی سراسری متمرکز کردند عملا سررشته کار به دایره تکراری تولید و مصرف بی پایان سپرده شد و نتیجه این شد که نه فقط بزرگترین میدان گازی کشور به دام تولید برای مصرف و مصرف برای تولید افتاد بلکه دیگر مخازن گازی هم سر به همین سرنوشت سپردند و این مشکل البته در حالی بود که گامهای اطمینان بخشی برای توسعه میادین گازی ایران برداشته نشد تا این میادین گرفتار گذر فرسایشی زمان نشوند.
همه تلاش دستگاه نفتی کشور معطوف به این شد که به هر ضرب و زوری هست تولید گاز از میدان گازی پارس جنوبی را به شریک قَدر این میدان یعنی کشور قَطَر برساند تا از قافله تولید عقب نیفتد. با اینحال امتیاز گیری ایران در این مسابقه بی محابا راه به جایی نبرد و تنها باعث شد دور باطل گفته شده گیج کنندهتر شود.
پارس جنوبی که در اواسط دهه ۸۰ فقط توانسته بود ۱۰ درصد از توان بالقوه تولید گاز ایران را از آن خود سازد با هر سختی و مشقتی که بود تا سال ۱۴۰۰ خود را به ۴۰ درصد رساند، اما همچنان مُغاک مصرف باز و بازتر شد و اشتهای مصرف را هر لحظه افزونتر کرد.
اما همه این فاکتورها دلیلی بر فراموشکاری سیاستگزاران سالهای دور و نزدیک ایران نبود تا به جای شیفت کردن مصرف انرژی به سوی حاملهای انرژی الکتریکی و متنوع کردن سبد انرژی به سمت انواع انرژیهای هیدروکربوری گرانقیمت نروند.
سناریوی از پیش نوشته شده تولید و مصرف گاز ایران طی یک دهه اخیر مبین این نکته است که نرخ رشد مصرف گاز از نرخ رشد تولید پیشی گرفته است. با توجه به این که تولید و مصرف گاز در ایران اختلاف چندانی ندارند، این اتفاق به سهولت نشانگر این است که کمبود گاز، کشور را به فاصله کوتاهی به وارد کننده شدن سوق خواهد داد. موضوعی که هیچ زیبنده ما نیست.
بریتیش پترولیوم در گزارش «مرور آماری بخش انرژی جهان در سال ۲۰۲۲» مینویسد ایران با تولید ۲۵۷ میلیارد متر مکعب گاز، معادل ۶.۴ درصد از کل تولید جهان، سومین تولیدکننده گاز دنیا به حساب میآید و در عین حال با مصرف ۲۴۱ میلیارد متر مکعب گاز، معادل ۶ درصد از کل مصرف جهان، چهارمین مصرف کننده گاز دنیاست.
به هر رو این پرسش همچنان به قوت خود باقیست که تا چه زمان می توان برای مصرف لجام گسیخته مسکن تجویز کرد و این غده سرطانی چه زمانی صنعت نفت و گاز را از پای در می آورد! کمبود و کسری گاز زمستان سال گذشته را فراموش نکرده ایم و به زمستان پیش رو نیز خوشبین نیستیم.
ادامه دارد…