سید مرتضی هاشمی_ وقتی باد بهاری به آرامی شروع به وزیدن می کند، عطر و بوی بهار را با خودش به همراه می آورد. بهار برای ما ایرانیان یعنی تولد و آغازی دوباره و نوروز یکی از کهن ترین جشن های بجا مانده از دوران باستان است که همزمان با فصل دل انگیز بهار، فرا رسیدنش را جشن می گیرند. سفره هفت سین مهم ترین نماد عید نوروز در جغرافیای فرهنگی ایران است و استقبال از نوروز بهانه ای برای تقویت روحیه جمعی و گذراندن لحظاتی شاد دركنار عزیزان است.
خانواده ها با برپایی این سفره و دورهمی به استقبال بهار می روندو اکنون که قدم درسال جدید گزارده ایم، متخصصان سخت کوش صنعت نفت و گاز، در جای جای کشور می کوشند تا چرخ های این بخش ها روان و بدون توقف بچرخد.
درپالایشگاه شهیدهاشمی نژاد،واقع درمنطقه عملیاتی خانگیران نیز این تلاش همچون دیگر بخش ها برای پایداری تولید گاز طبیعی در جریان است، حتی در تعطیلاتی مثل «نوروز» .
کارکنان این پالایشگاه،در روزها و جشن های ملی همچون عید نوروز، روز طبیعت، عید فطر، عید غدیر و دیگرتعطیلات رسمی و غیر رسمی، به صورت 24 ساعته درحال خدمت رسانی به هموطنان هستند،به همین بهانه، به سراغ همکاران نوبتکار اتاق کنترل این پالایشگاه رفته ایم تا تنها گوشه ای سختی کارشان را برای شما مخاطبان «مشعل» روایت کنیم.
اتاق کنترل قلب پالایشگاه
قلب پالایشگاه شهید هاشمی نژاد،اتاق کنترل آن است و هرتجهیزی هم که در آن وجود دارد اعم از پنل ها و مونیتورها، به وسیله کارکنان متخصص(بردمن) همین اتاق پایش می شود آن هم به صورت 24 ساعته تا اینکه فرآیند فرآورش و انتقال گاز به مبادی مصرف، لحظه ای متوقف نشود.
همیشه آماده هستیم
علیرضا میرزایی، متولد شهر نیشابور و دارای مدرک لیسانس مهندسی شیمی، به عنوان (برد من ) واحد تصفیه گاز شماره 4 است که 18 سال سابقه کاری دارد. وی می گوید: پالایشگاه در کنار نیروهای روزکار دارای چهار شیفت A، B، C و D نوبتکاری وشیفت ها به صورت چرخشی است . ساعت کاری نیروهای نوبتکار ی 12 ساعته است، به این معنی که شیفت شب ازساعت 30: 18 عصر شروع می شود و تا 30: 6 صبح روز بعد هم ادامه دارد. این کارشناس صنعت گاز می افزاید: همیشه باید آماده باشیم. به لحاظ کاری در تعطیلات رسمی مثل نوروز، ماه رمضان یا ایام عزاداری مانند تاسوعا و عاشورا، در محل کار حضور داریم. چون اهمیت صنعت گاز در خدمت رسانی به هموطنان است. اتاق کنترل، یکی از واحدهای بسیار مهم و حساس است و چشم و گوش و حواس ها همیشه باید جمع باشد تا بهترین عملکرد را داشته باشیم. به لحاظ فراورش گاز در تاسیسات، هر لحظه ممکن است اتفاقی رخ دهد و لازم است در چندثانیه تصمیم گیری کنیم تا واحدها از سرویس خارج نشوند. میرزایی با بیان اینکه هفت سال درسایت عملیاتی کار کرده و11 سال هم در اتاق کنترل پالایشگاه مشغول به خدمت است، ادامه می دهد: نوبتکاری و شیفت، سختی ها و تبعات خودش را دارد، مثل تاثیری که روی جسم مان می گذارد. برای مثال این هفته نوبت شیفت شب هستم و بعد از 14 ساعت برای استراحت به منزل می روم تا صبح روز بعد سرکارخود حاضر شوم. خانواده ام چون شب را استراحت کرده اند و ساعات بیداری و فعالیتشان با ساعات استراحت من یکی می شود، این تلاقی به لحاظ جسمی و روحی، تاثیر خوبی برجای نمی گذارد. درتعطیلات سرکار هستیم و در دورهمی ها ومهمانی ها هم نمی توانیم حضور داشته باشیم. همین موضوع موجب ایجاد فاصله باخانوادهایمان، همچنین دوستان و آشنایان می شود. نکته دیگر هم اینکه به دلیل نوبتکار بودن، فرصت زیادی برای ورزش نداریم که خود این هم به نوعی درضعف جسمانی موثر است.
سرمای سوزان و پراسترس اسفند ماه
میرزایی بیان می کند: زمستان سال قبل، دمای هوا و سرمای سوزان آن به نحوی بودکه به منفی 23 درجه هم رسید و سرخس، سردترین شهرکشور معرفی شد. ما در اتاق کنترل، وسایل و تجهیزات الکترونیکی راپایش می کردیم و همکارانمان درسایت و درآن هوای سرد استخوان سوز، پایش تجهیزات را انجام می دادند تا از یخ زدگی وسایل جلوگیری شود. به یاد دارم شبی که هوا بسیار سرد شده بود وکار کردن در آن هوا بسیار سخت، با تمهیدات پیش بینی شده از قبل، همکاران از دل و جان مایه گذاشتند و اجازه ندادند واحدها ازسرویس خارج شود و تولید پایدار برای گرما بخشی به منازل هموطنانمان حفظ شد. فراورش گاز بدون وقفه گاز در همه اوقات، بویژه درشب های سرد زمستان برای همه اهمیت دارد. با این نگاه که این انرژی خدادادی، گرمابخش منازل هموطنانمان باشد، برای همه ما اهمیت دارد.
عاشق کارم هستم
در آن سوی اتاق کنترل به سراغ یکی دیگر از «برد من»ها که نگاه به مانیتور جلوی خود دوخته است، می روم. خودش را این طور معرفی می کند: سیامک اکبری، متولد سال 1356 و دارای تحصیلات لیسانس مهندسی شیمی صنایع گاز هستم. ازسال 1383 درپالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد مشغول به کار شده ام و 18سال سابقه کاری دارم. هم اکنون نیز به عنوان نوبتکار واحدیک بازیافت گوگرد مشغول به کار هستم. اکبری می گوید: تاسیسات این پالایشگاه به لحاظ اهمیت از جایگاه ویژه ای برخوردار است و کسی که در این بخش از صنعت نفت کار می کند، باید اشراف کاملی به واحد و تجهیزات آن داشته باشد.
تاسیساتی متعلق به 80 میلیون ایرانی
وی بیان می کند: هر قسمت از واحدهای عملیاتی درپالایشگاه شهید هاشمی نژاد، سختی های خود را دارد. اتاق کنترل، خط مقدم جبهه این عملیات است. اینجا با اولین ثبت آلارم درسیستم، استرس من و همکارانم هم چند برابر می شود و مسؤولیت کامل آن به عهده «برد من» واحد است. اگر اشراف کامل به واحد وجود نداشته باشد، نمی توان حین اتفاقات، خونسردی خود راحفظ کرد و تصمیم درست گرفت. بنابراین یک «بردمن» باید به نحوی بر امور تسلط داشته باشدکه بتواند از تجهیزات مهم صنعت نفت و گازکه متعلق به 80 میلیون ایرانی است، به نحوی شایسته محافظت کند. اکبری همچنین با بیان اینکه مناطق عملیاتی در وزارت نفت، به منزله خط مقدم است، اضافه می کند: از مسؤولان انتظار داریم همکاران شاغل درپالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد را بیشتر مورد توجه قرار دهند و برای آنها آیتم هایی مثل سختی کار، گرمای سوزان و سرمای سخت، گرد و خاک و. . . و همچنین ضرایبی در نظر بگیرند تا خستگی بر تن آنها نماند. صدای بی سیم از پشت بلندگو جلب توجه می کند. چند دقیقه ای به نظاره سختی کار همکاران نوبتکار سپری می شود. درچند ثانیه با هماهنگی نیروهای شیفت حاضر در واحد عملیاتی، اختلال ایجاد شده دریکی از واحدها برطرف و جریان تولید به واسطه تصمیم درست که نشان از تجربه بالا دارد، برقرار می شود.
سال تحویل،یکی از بهترین لحظات زندگی است
ساسان حکم آبادی، متولد 23 اردیبهشت 1369 در شهر مشهد و یکی از جوان ترین کارکنان شاغل در اتاق کنترل پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد است. مدرک کارشناسی ارشد مهندسی شیمی از دانشگاه فردوسی مشهد را دارد. سال 1391 در آزمون استخدامی شرکت ملی گاز ایران پذیرفته شده و با قبولی دراین آزمون، ازسال 1393 درپالایشگاه شهید هاشمی نژاد مشغول به کار شده است. وی 9 سال سابقه کار در واحد آب و بخار دارد و هم اکنون نیز به عنوان «بردمن کنترل واحد مهم آب و بخار» در پالا یشگاه فعالیت می کند. او کارش را این طور روایت می کند: ما چون نیروی نوبتکاری هستیم، به صورت چرخشی و 12 ساعته در محل کار حضور می یابیم؛چه صبح و چه شب؛ البته با در نظر گرفتن زمان رفت و آمد می شود 14 ساعت. بیشتر از اینکه در خانه باشیم، در محل کار حضور داریم. بخش شبکاری دارای استرس و بیخوابی زیادی است و فرایند های عملیاتی مانند تصفیه گاز و آب و بخار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دوری از خانواده و حتی نبودن در کنار خانواده در بهترین روزها و ایام تعطیلات مثل لحظه سال تحویل و عید نوروز که در نزد خانواده های ایرانی یکی از جشن ها مهم است، جزءجدایی ناپذیر زندگی یک نیروی نوبتکار است. سال تحویل، یکی از بهترین لحظات زندگی است که افراد جامعه ما معتقد است که این لحظات باید در کنار خانواده سپری شود؛ اما ما مجبوریم در محل کار حاضر باشیم.
صرفه جویی بهینه در مصرف گاز
وی در باره اهمیت فراورش گاز به عنوان نعمت خدادادی و صرفه جویی توسط هموطنان می گوید: کار در صنعت نفت و گاز برای کارکنان بسیار سخت است چه در زمستان های سرد و چه در تابستان های گرم. هموطنان باید بیایند و از نزدیک شاهد تلاش شبانه روزی این همکاران باشند. گاز ترش و بسیار سمی از زمانی که ازچاه خارج و درتاسیسات عملیات فراورش روی آن انجام می شود و سپس به خطوط انتقال تحویل تا برای مصرف به دست هموطنان برسد، کیلومترها راه طی می کند و از سوی دیگر نگهداشت واحدهای عملیاتی پالایشگاهی نیز خیلی هزینه بر است که این مسأله بر اهمیت دوچندان موضوع می افزاید، از این رو از هموطنان عزیزمان می خواهیم در مصرف بهینه گاز توجه بسیار داشته باشند.
حکم آبادی، با وجود سختی کارش، علاقه فراوانی به رشته شنا دارد. وی که از ورزشکاران مطرح و مدال آور وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران است، می افزاید: از کودکی عاشق رشته شنا بودم. با توجه به ماهیت کار در اتاق کنترل، در چهار روزی که در تایم استراحت هستم، سعی می کنم از اوقات پیش رو بهترین استفاده را ببرم.
سختی های کار را به جان خریده ایم
در مانیتورهای کارشناسان واحدهای تصفیه گاز، تصاویر تاسیسات و اعداد دیده می شود. کارشناسان درحالی که نظاره گر صفحه نمایش هستند، با بی سیم هدایت کامل واحد را انجام می دهند.
امیرکمالی ازدیگر نوبتکاران، متولد 14 مرداد سال 1365 در شهر مشهد است. لیسانس مهندسی شیمی دارد و در سال 1386 با پذیرش در آزمون استخدامی آن سال، از 1387 در پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد مشغول به کار شده و هم اکنون 14سال سابقه خدمت در صنعت عظیم گاز دارد.
او می گوید: مدت 10سال در سایت و واحدهای عملیاتی انجام وظیفه کردم. هم اکنون در اتاق کنترل به عنوان «برد من» واحد شماره پنج تصفیه گاز مشغول خدمت هستم. عید نوروز در نزد مردم جامعه ما ازجایگاه ویژه ای برخوردار است و در چنین شرایط خاصی که همه ساله با لحظه سال تحویل آغاز می شود، همه خانواده ها با برپایی آیین سفره هفت سین درکنار هم هستند و ایام نوروز را جشن می گیرند؛ اما درچنین موقعیتی بخش اعظمی از کارکنان سختکوش صنعت گاز که به صورت نوبتکار در منطقه عملیاتی خانگیران خدمت می می کنند، در کنار خانواده های خود حضور ندارند و این موضوع، شرایط را سخت تر می کند. طبیعتا در کنار خانواده نبودن با هیچ چیزی جبران نمی شود.
کمالی می افزاید: شرایط نوبتکاری در کل کار سختی است، بخصوص اگر شیفت شب باشیم، از ساعت 12 شب تا ساعت 30: 6 صبح که شیفت تغییر می کند، غیرقابل وصف است. من و همکارانم در این پالایشگاه بنا به تعهدی که به هموطنان داریم، این سختی ها را به جان می خریم تا باعث سرافرازی نظام اسلامی شود و هموطنان در آسایش و رفاه باشند؛ هر چند ما به این شرایط سخت کاری عادت کرده باشیم؛ اما فشار روی خانواده ها بخصوص همسران کارکنان زیاد است.
ریزگردها ودمای 52 درجه تابستان
وی در ادامه ضمن اشاره به بخشی از مشکلات اظهار می کند: گرمای طاقت فرسا در تابستان با دمای 52 درجه سانتی گراد، وجود ریزگردها در منطقه عملیاتی خانگیران و شهرستان سرخس که همه ساله شاهدش هستیم، بخشی از مشکلات عدیده است؛ اما کارکنان پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد با تعهد و تلاش برای آبادانی میهن اسلامی و خدمت به هموطنان از هیچ تلاشی فروگذار نیستند تاچرخ صنعت در خطه شمال و شمال شرق کشور روان بچرخد و از مسؤولان هم می خواهیم تا با توجه بیشتر به مناطق عملیاتی مثل خانگیران کمک کنند تا مردان صنعت گاز با دلگرمی هرچه بیشتر و با حداکثر توان به مردم خدمت کنند.
زمستان سرد 86 فراموش نشدنی است
تلاش کارکنان نوبتکار در اتاق کنترل روز و شب نمی شناسد. به سراغ یکی دیگر از این عزیزان می روم. هاتف کلالی متولد اردیبهشت 1359 است که از سال 1383 خدمت در صنعت را با پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد آغاز کرده. دارای مدرک مهندسی شیمی صنایع گاز است و هم اکنون به عنوان نوبتکار ارشد اتاق کنترل مشغول به انجام وظیفه است. نحوه کارش را اینطور روایت می کند: شرایط کار در منطقه عملیاتی خانگیران بسیار سخت است. من در روزهای نخست، کارم را با واحدهای عملیاتی و سایت شروع کردم. ولوها و شیرهای کنترلی را باز و بسته می کردیم و گاهی در ارتفاع زیاد مشغول به کار بودیم. کار در ارتفاع با ترس همراه است؛ اما باید کار انجام شود.
این شرایط در فصل زمستان که همراه با چک کردن تجهیزات بود، کار را چند برابر سخت می کرد؛ چرا که باید لوله ها را از یخ زدگی محافظت کنیم. در زمستان های سرد و سخت و در یخبندان، من و همکارانم برای نگهداشت واحدها در سایت بودیم و این شرایط را تحمل می کنیم تا کارها بدرستی انجام شودو به میهن اسلامی مان خدمت کنیم.
دخترم می گوید: بابایی پیشمون بمون
وی ادامه می دهد: از سال 1390 به اتاق کنترل مرکزی که به قلب تپنده پالایشگاه و صنعت گاز معروف است، منتقل شدم؛ هر چند شاید مشابه فعالیت قبلی و کار در ارتفاع نباشد؛ اما مسؤولیتم بیشتر شده است. باید حواسمان به تغییرات دمایی و فشار واحد باشد و کار من به لحاظ فکری و علمی بیشتر شده است.
استرس اتاق کنترل برای بردمن ها خیلی بالاست؛ زیرا در ظرف چند ثانیه باید تفکر کنیم و درست تصمیم بگیریم؛ چون اگر این چند ثانیه را از دست بدهیم، کل تجهیزات با مشکل روبه رو می شود.
وقتی فشار کاری باشد، روی من و خانواده تاثیر می گذارد؛ اما باید وظیفه مان را بدرستی انجام دهیم و خانواده هم این موضوع را درک خواهند کرد.
من چهار روز سرکار هستم و بعضی روزها اضافه کار م و دوری از خانواده باعث اذیت است، حتی دخترم گاهی به من می گوید بابایی سرکار نرو و پیش من بمون، چرا همش سرکار میری؟
شهرستان سرخس نیز از جاده مناسبی برخوردار نیست و دارای گردنه ها و شیب های تندی است و این موضوع تبدیل به یک معضل شده و تردد کارکنان را سخت تر کرده است. با این مشکلات؛ اما خدمت در این منطقه را انتخاب کرده ام و با همکارانم در این خطه مرزی تلاش می کنیم تا به وطنمان خدمت کنیم.
خانواده ام هیچ احساسی از عید نوروز ندارند
در حالی که همکاران اتاق کنترل به موازات کنترل واحد عملیاتی مورد نظر، استرس زیادی را تحمل می کنند، پذیرای ما هستند و با احترام به سوال ها پاسخ می دهند، سخنان شان مشترک است. علی فولاد صنوبری، یکی دیگر از کارکنان پالایشگاه در اتاق کنترل است و در این بین حرف های زیادی برای گفتن دارد، متولد 1358 است، متاهل و دارای مدرک لیسانس مهندسی شیمی و چهار فرزند دارد، از سال 1383 در پالایشگاه مشغول فعالیت شده است.
وی می گوید: در طول این مدت، به صورت شیفتی سرکار حضور داشته ام و عید های زیادی از جمله لحظه سال تحویل 1400 و 1401 پالایشگاه بوده ام، امسال هم هر چند لحظه سال تحویل بامداد بود؛ اما از کنار خانواده بودن محروم بودم، خانواده و فرزندانم به لحاظ نوع کار من هیچ احساسی از عید نوروز ندارند و سال تحویل برایشان معنا ندارد. در خیلی از مراسم خانوادگی و فامیل نمی توانیم شرکت کنیم، این نوع کار دامن گیر خانواده هایمان شده و نیازمند آسیب شناسی است. دائم با فلز، صنعت، ماشین و تجهیز سر و کار داریم. صنوبری تاکید می کند: خوشبختانه در شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد امکانات بسیار خوب رفاهی، ورزشی و آموزشی در مجتمع های مسکونی فراهم شده و اماکن ورزشی براحتی در دسترس است، در حالی که این امکانات در شهرهای بزرگ به لحاظ مسافت زیاد به آسانی در دسترس نیست وجای تشکر دارد.
او خاطر نشان می کند: در بخش آموزش در هر زمینه ای نیاز به آموزش داشته باشیم، این امکانات برای کارکنان فراهم است. کلاس ها و دوره های آموزشی مورد نیاز کارکنان با حضور استادان برتر کشوری برگزار می شود. به لحاظ موقعیت کاری، تنها دو مقوله در زندگی ام کیفیت دارد یکی بخش آموزش و دیگری مقوله ورزش است که با هدف حفظ سلامتی انجام می دهم؛ اما در بعضی زمان ها قادر به استفاده از امکانات و دوره ها نیستم.
تجربه زمستان 86 در زمستان 1401 ماندگار شد
عقربه ها از ساعت 23 نیمه شب عبور کرده؛ اما کارکنان همیشه بیدار پالایشگاه، خواب را بر چشمان خود حرام کرده اند تا روند عملیات تولید گاز طبیعی لحظه ای از حرکت باز نایستد. این آخرین مصاحبه من است. به سراغ عیسی ریماز، یکی از سرپرستان شیفت می روم. متولد 1355 و دارای مدرک کارشناسی مهندسی مکانیک و کارشناسی ارشد انرژی است. در سال 1380 پس از شرکت در آزمون به استخدام شرکت ملی گاز ایران درآمده و در منطقه 8 عملیات انتقال گاز با مرکزیت تبریز مشغول به کار شده، سپس در سال 1385 راهی استان خراسان رضوی و شهرستان سرخس و مشغول به خدمت در پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد می شود. کارش را این طور تشریح می کند: از بدو ورود به پالایشگاه در واحد عملیاتی تصفیه گاز مشغول به خدمت بودم. زمستان و سرمای سال 1386 با دمای هوای منفی 20 درجه را پشت سرگذاشتیم و تجربه خوبی را در راهبری واحدهای عملیاتی در شرایط غیرنرمال با برودت هوا کسب کردیم. این تجربه ها در زمستان 1401 که شرایط دشوارتری به لحاظ دمایی محیط داشتیم، به کمکمان آمد و بسیار مثمر ثمر بود.
هر چند در زمستان امسال سرمای سوزانی را تجربه کردیم؛ اما خوشبختانه تجارب همکاران سختکوش ما باعث شد خللی در روند تولید مداوم اتفاق نیفتد. در شرایطی که بیشتر ادارات دولتی و غیر دولتی در شرایط تعطیل یا نیمه تعطیل بودند، تمامی کارکنان به مدت دو هفته و به صورت شبانه روزی تلاش کردند و حتی ضمن حفظ روند پایدار تولید گاز، با ابتکار وخلاقیت توانستیم حدود سه میلیون متر مکعب در روز نیز به ظرفیت پالایشگاه افزوده و به خطوط انتقال تزریق کنیم.
دلتنگ کار می شویم
این کارشناس ادامه می دهد: کار با تیم متخصصی که اغلب از نخبگان دانشگاه های معتبر ایران هستند، تحمل شرایط سخت و خشن و خطرناک کار در محیط پالایشگاهی را برای ما آسان کرده و در فرایند تولید و تصفیه گاز همکاران من به صورت 24 ساعته به طور دقیق تمامی پارامترها را اندازه گیری و کنترل می کنند تا حادثه ای رخ ندهد. کار نوبتکاری، خستگی های مخصوص به خود را دارد و یکی از وظایف ما سرپرستان، مدیریت و تلطیف شرایط و روحیه بخشی به همکاران پرتلاش است. به لحاظ شرایط کاری بخشی از همکاران دچار مشکلاتی می شوند؛ اما به دلیل جو صمیمی و دوستانه ای که در شیفت های کاری وجود دارد، در زمان استراحت دلتنگ کار می شویم.
او در خصوص زمان حضورش در کنار خانواده، بخصوص سال تحویل و عیدها بیان می کند: بنده در 20 سال گذشته تنها هفت سال در کنار خانواده ام بودم و بقیه زمان ها به لحاظ کاری زمان سال تحویل را در اتاق کنترل جشن گرفته ایم و بیشتر تعطیلات رسمی هم در پالایشگاه حضور داریم؛ البته تحمل شرایط کاری برای خانواده ها خیلی سخت است که بالاخره به اجبار با آن کنار می آییم.
شرایط آب و هوایی منطقه عملیاتی خانگیران به لحاظ توفان و ریزگردها دغدغه همکاران و خانواده ها را دو چندان کرده که همگی امیدواریم شرایط بهتری رقم بخورد.