بخش نخست؛ روایت سیدرضا کسایی زاده، مدیرعامل وقت شرکت ملی گاز ایران در سال ۸۶/دی ماه ۸۶ هوا بسیار سرد بود. به ما اطلاع دادند که گاز وارداتی از ترکمنستان قطع شده است. مهندس نوذری وزیر نفت بود و در همسایگی من زندگی می کرد. بلافاصله به او اطلاع دادم و به اتفاق به دیسپچینگ شرکت گاز رفتیم. آنچه به نظر می رسد قطع شدن گاز تمام استان های شمالی کشور بود زیرا این مناطق با افت فشار شدیدی مواجه شده بودند. در آن زمان دو مسیر گاز را به استان های شمالی می رساند. مسیر اول از قزوین -رشت به استان های شمالی میرفت و مسیر دوم هم مختص گاز وارداتی از ترکمنستان بود که به خط شمال متصل می شد.
این دو خط شبکه گاز شمال کشور را پوشش میداد که به دلیل اعلام ترکمن ها مبنی بر افزایش قیمت، خطوط دچار قطعی شده بود. همه ذهن ما مشغول نجات استان های شمالی کشور از قطعی گاز و سرما بود. در این راستا وزارتخانه، مذاکرات طولانی و مفصلی انجام داد. ترکمن ها در مورد افزایش قیمت گاز جدی بودند. عین این کار را روسیه نیز انجام داده بود و از آنجایی که ترکمنستان زیرمجموعه روسیه بودند از نظر سیاسی به این کار تسلط داشتند. براساس شواهد موجود به این جمع بندی رسیدیم که قیمت پیشنهادی را به همان اندازه که کشور ترکمنستان تعیین کرده بود افزایش دهیم.
تیمی متشکل از معاونین وزیر امور خارجه و قائم مقام وزیر نفت عازم ترکمنستان شد. با وجود تاکید وزیر نفت مبنی بر پذیرش مبلغ اعلام شده از سوی ترکنستان، تیم اعزامی اقدام به مذاکره برای کاهش قیمت کرد و ترکمنستان طی یک نامه ساده و به بهانه پاره ای از تعمیرات اضطراری، گاز وارداتی را قطع کرد.
گروه کارشناسی مشغول بررسی زوایای کار برای حل این مشکل بود. اولین راه حلی که ذهن کارشناسان معطوف آن شد این بود که حدود ۵۷ کیلومتر لوله در امتداد خط اول سراسری کشیده بودیم که از تهران به سمت قزوین میرفت. البته این لوله به شبکه وصل نبود. دیدگاه کارشناسی این بود که اگر این خط را به شبکه وصل کنیم فشار و حجم گاز افزایش می یابد. اما اگر این لوله را به لوله اصلی وصل می کردند لوله قبلی باید از سرویس خارج میشد تا عملیات جوشکاری انجام شود.
قطع گاز بسیاری از شهرها و روستاها
بستن آن لوله همانا و قطعی گاز بسیاری از شهرها و روستاها نیز همان! ضمن اینکه در آن زمان برف شدیدی هم می بارید. گروه کارشناسی بر اساس شواهد موجود، هات تپ را پیشنهاد کرد. برای انجام این کار باید فشار خط لوله در حال کار پایین می آمد تا جوشکاری روی خط لوله پر از گاز انجام شود.
عدد پیشنهادی برای کاهش فشار در حد ۴۵۰ پی اس آی بود اما با این حال باز هم تعدادی از شهرها و روستاها با قطعی گاز مواجه می شدند.
به هر حال بعد از مشورت های بسیار و استفاده از تجارب کشورهای دیگر به این جمع بندی رسیدیم که با مراقبت های ویژه و با فشار ۷۵۰ پی اس آی می توان این کار را انجام داد.
با تدبیر خبره ها، گاز وصل شد
فعالیت خود را آغاز کردیم و نتیجه این شد که کم کم شهرهای شمالی با تامین فشار دوباره از نعمت گاز برخوردار شدند و این برای ما موفقیتی ارزشمند محسوب می شد! روز بعد مصاحبه کردم و گفتم با تدبیر کارشناسان خبره گاز ایران جایگزین گاز ترکمنستان شد.
فردای آن روز سرمای شدیدی تمام کشور را فرا گرفت به طوری که در مدت ۴۵ روز بخش اعظمی از استان های کشور را سرمای شدیدی فرا گرفت. سرما باعث شد در این ۴۵ روز با کمبود ۲۸۰ میلیون مترمکعب گاز مواجه شویم. هرچه گاز ذخیره داشتیم به شبکه گازرسانی می فرستادیم و همه مصرف میشد. به خاطر سرما و مصرف زیاد با کمبود شدید روبه رو شدیم و با وجود تلاش های شبانه روزی همکاران در شرکت گاز بسیاری از صنایع که از گاز به عنوان خوراک استفاه می کردند تعطیل شد و سوخت نیروگاه هایی که از سوخت مایع استفاه می کردند کاهش یافت.
اول ایجاد زیرساخت، بعد توسعه گازرسانی
این مشکل باعث ایجاد فکرهای نوین و در نتیجه رشد روزافزون شبکه گاز در آینده شد. کارشناسان این حوزه هم به فکر ترمیم شبکه گازرسانی کشور، ایجاد منابع جدید و محدود کردن گازرسانی به روستاها افتادند. در هر حال این جمع بندی حاصل شد که اول زیرساخت ها فراهم شود بعد گازرسانی صورت پذیرد به طوری که تصمیم گرفته شد سالانه بیش از ۲۵۰ هزار انشعاب داده نشود.