گازرسان_ 11 فروردین سال 1401 بود که بار دیگر شاهد ثبت رویدادی مهم در کارنامه صنعت گاز بودیم؛ رویدادی که اهدافی راهبردی را هدف قرار داده تا در نقطه ای مرزی، شاهد کاهش محدودیت ها و افزایش پایداری شبکه انتقال گاز باشیم.
عملیات اجرایی فاز دوم ذخیره سازی گاز شوریجهD (پنجشنبه، ۱۱ فروردین ) با فرمان سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری و با حضور جواد اوجی، وزیر نفت آغاز شد؛ پروژه ای که قرار است با حدود 700 میلیون دلار سرمایه گذاری در مدت سه سال، ظرفیت تزریق گاز را از ۱۰ به ۲۰ میلیون مترمکعب در روز و ظرفیت برداشت گاز را از ۲۰ به ۴۰ میلیون مترمکعب در روز برساند.
هم اکنون سالانه 2 میلیارد مترمکعب گاز از مخزن شوریجه برداشت و به شبکه شمال و شمال شرق کشور تزریق می شود و با برنامه های توسعه ای پیش رو، این میزان شاهد افزایش دوبرابری خواهد بود.
بهره برداری از دو کارخانه در مجتمع گوگردی سردار شهید سلیمانی، از دیگر طرح هایی بود که با فرمان رئیس جمهوری افتتاح شد؛ پروژه ای که به منظور کاهش خام فروشی گوگرد و توسعه زنجیره آن در کشور با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و از محل گوگرد تولیدی پالایشگاه خانگیران ایجاد می شود.
فعال سازی شرکت های دانش بنیان، جذب نخبه های دانشگاهی بویژه دانشگاه صنعتی شریف و ایجاد اشتغال برای فارغ التحصیلانی که شرکت های بزرگ خارجی در پی ربودن آنها در قالب «فرار مغزها» هستند نیز از دیگر ویژگی های این پروژه ها به شمار می آید.
در همین حال مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد درباره پیشینه مخزن شوریجه می گوید: احداث فاز 1 شوریجه از سال 89 آغاز شد و سال 93 به بهره برداری رسید. ابتدا قرار بر این بود که شرکت ذخیره گاز طبیعی، بهره برداری از آن را به عهده بگیرد. پالایشگاه هاشمی نژاد در آن زمان، بررسی های خود را انجام داد و به این نتیجه رسید که اگر شرکت ذخیره سازی بخواهد راهبری این مجموعه را به عهده بگیرد، باید واحدهای اداری، مالی، آتش نشانی، حراست، کارگاه، آزمایشگاه و… را به طور مستقل ایجاد و همه زیرساخت هایی را که یک پالایشگاه نیاز دارد، فراهم کند، در حالی که همه این ظرفیت ها در پالایشگاه هاشمی نژاد فراهم بود. یحیی فیضی ادامه می دهد: براین اساس پیشنهاد شد که پالایشگاه شهید هاشمی نژاد به جای شرکت ذخیره سازی، راهبری این مجموعه را پس از احداث عهده دار شود. این موضوع در هیات مدیره شرکت ملی گاز ایران مورد تایید قرار گرفت و پس از پایان پروژه، بهره برداری از مخزن ذخیره سازی شوریجه به پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سپرده شود.
دعوت از کارشناسان برای به روزرسانی اطلاعات
وی یادآور می شود: در چارت سازمانی شرکت ذخیره سازی گاز طبیعی برای شوریجه 200 نفر نیرو در نظر گرفته شده بود، در حالی که با توجه به وجود زیرساخت ها و منابع لازم در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد، در زمانی که به پالایشگاه سپرده شد، این تعداد به 60 نفر کاهش یافت. به گفته فیضی، مخزن ذخیره سازی شوریجه سال 93 راه اندازی شد و تاکنون به طور کامل آن را بهره برداری می کنیم. براین اساس در فصل گرم، روزانه 10 میلیون مترمکعب گاز تزریق و در فصل سرد روزانه 18حداکثر تا 20 میلیون مترمکعب از آن برداشت می کنیم. مدیر عامل پالایشگاه شهید هاشمی نژاد با اشاره به تفاوت های عملیاتی بهره برداری از مخزن ذخیره سازی با واحدهای پالایشگاهی می گوید: فشار پالایشگاه حدود یکهزار و 50 پوند است، در حالی که مخازن ذخیره سازی بیش از 4 هزار و 500 پوند فشار عملیاتی دارند. با توجه به تجربه فعالیت در پالایشگاه، همکاران ما در حوزه بهره برداری از بخش پالایش و نم زدایی مشکلی نداشتند؛ اما برای اینکه بتوانند در حوزه تزریق نیز به طور کامل مسلط شوند، دوره های آموزشی تخصصی سپری کردند. مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد ادامه می دهد: 5 نفر فوق لیسانس شیمی که از نیروهای جوان و نخبه ما بودند را پیش از تحویل مخزن ذخیره سازی شوریجه به پالایشگاه، در فرایند راه اندازی مخزن مستقر کردیم که یکسری آموزش های عملیاتی را حین احداث و راه اندازی سپری کردند. مدتی نیز از همکاران با تجربه ذخیره سازی سراجه برای کمک و آموزش استفاده شد. همچنین با دعوت از استادان و کارشناسان و اعزام آنها به سایر مناطق برای الگوبرداری سعی کردیم اطلاعات همکاران را به روز نگه داریم. خوشبختانه بهره برداری خوبی داشته ایم و تاکنون بدون هیچ مشکلی فعال بوده ایم. خروجی پالایشگاه هستیم فشار عملیاتی شوریجه بیش از 60 بار است. از این فشار ورودی بالا برای افزایش ظرفیت تزریق استفاده کردیم. بر این اساس توانستیم ظرفیت 3.5 میلیون مترمکعبی تزریق را به 5 میلیون مترمکعب برسانیم. در مجموع با احتساب سه واحد تزریق، این میزان از حدود 10 به 15 میلیون مترمکعب رسید. این طرح پژوهشی را با دانشگاه فردوسی مشهد به اشتراک گذاشتیم که پس از تایید آن ها اجرا کردیم.
ارائه 80 پیشنهاد بهبود و اصلاح در شوریجه
مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد با اشاره به اقداماتی که در زمینه بهبود و اصلاح فرایند مخزن شوریجه در زمان بهره برداری از سوی این پالایشگاه ارائه و اجرا شده، می گوید: در مدتی که مخزن ذخیره سازی شوریجه از سوی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد بهره برداری می شود، 80 پیشنهاد بهبود و اصلاحی ارائه و اجرا کرده ایم که تاثیر زیادی بر پایداری تزریق و برداشت داشته باشیم. به گفته فیضی، بخشی از واحدهای نم زدایی ذخیره سازی که در آن سیلیکاژل قرار دارد، عایق داخلی نداشت. این موضوع باعث می شد انرژی زیادی در کوره مصرف کنیم تا بتوانیم دما را افزایش دهیم. همچنین راندمان سیلیکاژل کاهش یافته بود. با الگوبرداری از واحدهای پالایشگاه، پیشنهاد اصلاحی برای عایق بندی داخلی این بخش را ارائه و اجرا کردیم.وی ادامه می دهد: در مورد اصلاحی دیگر، با توجه به اینکه دمای این منطقه به منفی 25 درجه می رسد، عایق تعریف کردیم، در حالی که در طراحی اولیه این موضوع لحاظ نشده بود. براین اساس، بخش هایی را که احتمال یخ زدگی وجود داشت، ترسینگ کاری و عایق بندی کردیم و تغییرات در این بخش، زمینه ساز افزایش بازدهی واحدها شد. مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد با اشاره به دیگر پیشنهادهای اصلاح و بهود فرایند در مخزن ذخیره سازی شوریجه می گوید: مجتمع شوریجه از مخزن سراجه الگوبرداری شده است، با این حال تفاوت های زیادی در حوزه های جغرافیا و شرایط عملیاتی وجود دارد. در یک مورد فشار ورودی مخزن سراجه 45 بار است، در حالی که چون خروجی پالایشگاه هستیم، فشار عملیاتی شوریجه بیش از 60 بار است. از این فشار ورودی بالا برای افزایش ظرفیت تزریق استفاده کردیم. بر این اساس توانستیم ظرفیت 5/3 میلیون مترمکعبی تزریق را به 5/4 میلیون مترمکعب برسانیم. در مجموع با احتساب سه واحد تزریق، این میزان از حدود 10 به 5/13 میلیون مترمکعب رسید. این طرح پژوهشی را با دانشگاه فردوسی مشهد به اشتراک گذاشتیم که پس از تایید، آن را اجرا کردیم.
تزریق 11.5 میلیارد مترمکعب گاز به مخزن شوریجه
فیضی با اشاره به آمار کلی تزریق و برداشت گاز مخزن ذخیره سازی شوریجه می گوید: از زمان راه اندازی تاکنون در مجموع 11.5 میلیارد مترمکعب گاز به مخزن شوریجه تزریق و 11 میلیارد مترمکعب نیز برداشت شده است. علاوه بر گاز، میعانات گازی نیز برداشت می شود که در مخازن پالایشگاه، ذخیره و برای فروش آماده می شود. به ازای یک میلیون مترمکعب گاز برداشتی از مخزن، 30 مترمکعب میعانات برداشت می شود. با احتساب برداشت 18 میلیون مترمکعب (حداکثر برداشت روزانه در فصل زمستان) روزانه 540 مترمکعب میعانات گازی نیز از این مخزن برداشت شده است.
راه اندازی مخزن شوریجه تصمیمی راهبردی بود
تاثیر مخزن ذخیره سازی گاز در افزایش پایداری شبکه گاز شمال و شمال شرق کشور از دیگر مباحثی است که مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد به آن اشاره و تاکید می کند: در زمستان امسال در حداکثر مصرف استان های شمال و شمال شرق کشور، 38 میلیون مترمکعب از گاز تولیدی پالایشگاه هاشمی نژاد تامین شد. 18 میلیون مترمکعب گاز نیز از مخزن شوریجه به شبکه تزریق و مابقی گاز مورد نیاز از جنوب کشور و با طی مسافت بیش از 2 هزار کیلومتر با فشار افزایی به شمال شرق کشور منتقل شد. براین اساس، تزریق روزانه 18 میلیون مترمکعب گاز به شبکه شمال شرق کشور بسیار حائز اهمیت است.
فیضی تصریح می کند: تبدیل مخزن هیدروکربوری شوریجه Dبه مخزن ذخیره سازی، یکی از تصمیم های بسیار مهم شرکت ملی گاز ایران بود. ایجاد مخزن ذخیره سازی در این منطقه را می توان از برنامه های راهبردی و مهم صنعت گاز برشمرد. در نقطه ای که یک میلیون مترمکعب گاز تاثیر بسزایی بر پایداری و جلوگیری از افت فشار گاز دارد، سالانه 2 میلیارد مترمکعب گاز برداشت و به شبکه شمال و شمال شرق کشور تزریق می شود.
قلب پالایشگاه با تجهیزات ایرانی می تپد
مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد در ادامه به بهره گیری از ظرفیت شرکت های ایرانی توانمند برای تامین تجهیزات مورد نیاز اشاره و تاکید می کند: تا پیش از شکل گیری شرکت های دانش بنیان و فعال شدن مراکز دانشگاهی، همکاری بسیار نزدیکی با صنایع داخلی توانمند و پیشتاز داشته ایم. شناسنامه فنی همه قطعات و تجهیزات پالایشگاه را تهیه کردیم. ضمن اینکه با شرکت های داخلی همکاری نزدیکی داشته و تولیدات این شرکت ها را پس از طی آزمایش های موفق و دریافت استاندارهای لازم در مجموعه پالایشگاه به کار گرفته ایم. با آمدن شرکت های دانش بنیان، موضوع داخلی سازی شتاب بیشتری گرفت، به طوری که هم اکنون 100 درصد تجهیزات مکانیکی پالایشگاه تولید داخل است و در دیگر حوزه ها نیز حدود 90 درصد از منابع داخلی استفاده می شود.
ساخت کمپرسورهای جدید تزریق گاز یک انقلاب فناوری است
وی با نگاهی به استفاده از تجهیزات ایرانی در مخزن ذخیره سازی شوریجه می گوید: کمپرسورهایی که عملیات تزریق را در فاز 1 ذخیره سازی شوریجه انجام می دادند، خارجی بودند. در فاز 2 که شرکت مپنا به عنوان پیمانکار به صورت BOT آن را اجرا می کند، کمپرسورها داخلی شده است. همچنین حدود 85 درصد تجهیزات فاز 2 شوریجه کاملا ایرانی است و در مقابل فاز 1 که تجهیزات کاملا خارجی دارد، موفقیتی بزرگ محسوب می شود.
به گفته فیضی، فشار خروجی کمپرسورهایی که در این طرح استفاده می شود 5 برابر کمپرسورهایی است که در شبکه انتقال گاز مورد استفاده قرار می گیرد و دانش فنی آن کاملا های تِک، متفاوت و جدید است. در ساخت کمپرسورهای تزریق، یک انقلاب در کشور رخ داده و تاکنون از این نوع کمپرسور در کشور نداشته ایم.
ترش ترین گاز خاورمیانه را پالایش می کنیم
ایجاد ارزش افزوده از گوگرد تولیدی، اشتغالزایی و تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی، از دیگر مواردی است که مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد به آن اشاره می کند و می گوید: پالایشگاه شهید هاشمی نژاد، ترش ترین گاز خاورمیانه را فراورش می کند. ترشی گاز ورودی پالایشگاه 36 هزار پی پی ام است. این گاز به واحدهای بازیافت گوگرد منتقل می شود و روزانه حداکثر 2 هزار و 50 تن گوگرد تولید می کنیم. این گوگرد تا پیش از این با هزینه زیادی به صورت کلوخه از طریق قطار به بندرعباس ارسال و به صورت خام به هند و چین صادر می شد و ارزش افزوده ای برای داخل کشور نداشت. هزینه انبار داری و ارسال این گوگرد خام به بندرعباس، سالانه 55 میلیارد تومان بود، در حالی که با تکیه بر فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) طرحی کلید زده شد تا از خام فروشی جلوگیری شود.
تولید محصولاتی مشابه شرکت آلمانی
وی ادامه می دهد: در قالب این طرح که مصوبه هیات مدیره شرکت ملی گاز ایران را دریافت کرده، گوگرد را به صورت مذاب به کارخانه های بخش خصوصی داخلی تحویل می دهیم. براین اساس، در قالب مزایده، 4 شرکت برای این طرح انتخاب شدند و در زمینی که از سوی پالایشگاه به صورت اجاره به آنها تحویل داده ایم، تعامل بخش خصوصی و دولتی شکل گرفت. 4 شرکت خصوصی 500 میلیارد تومان در این حوزه سرمایه گذاری کرده اند و با توجه به برنامه ها برای شفاف سازی، کارخانه های بخش خصوصی ایجاد شده، گوگرد را به قیمت بورس از پالایشگاه شهید هاشمی نژاد خریداری می کنند.
مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد یادآور می شود: برق، بخار و… امکانات مورد نیاز این شرکت ها را قیمت گذاری و به آنها ارائه کردیم و این امکانات و زیرساخت های مازادی را که در پالایشگاه موجود بود، در اختیار آنها قرار دادیم، در صورتی که اگر این زیرساخت ها را به آنها ارائه نمی کردیم، برای شرکت های خصوصی صرفه اقتصادی نداشت که بخواهند این ظرفیت ها را ایجاد کنند. در ادامه، این شرکت های خصوصی نیز سرمایه گذاری لازم را انجام دادند و با بهره گیری از شرکت های دانش بنیان داخلی کار را آغاز کردند. هم اکنون مشابه محصولاتی که شرکت های بزرگ آلمانی می ساختند را با بهره گیری از ظرفیت شرکت های دانش بنیان می سازیم که در مقایسه ای که انجام شد، کیفیت تولید مجموعه ایرانی از نمونه خارجی بهتر است.به گفته مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد، گوگردی را که تا پیش از این بدون ایجاد ارزش افزوده صادر می شد، به گوگرد دانه بندی، کود بنتونیت و گوگرد میکرو ارگانیزه شده تبدیل می کنند و همزمان با این فرایند، برای 150 نفر در منطقه مرزی سرخس اشتغال ایجاد شده است.
فیضی تاکید می کند: توسعه منطقه مدنظر ما بوده و براین اساس ما معتقدیم که مردم از منافع گاز به عنوان ثروتی بزرگ که در این منطقه قرار گرفته، بهره مند شوند. این اقدام باید در دولت مردمی و خدمتگزار سیزدهم که بر توسعه و محرومیت زدایی تاکید دارد، به صورت جدی تری اجرایی شود.
تحقق مسؤولیت اجتماعی و اشتغالزایی در منطقه ای محروم
وی با اشاره به استفاده از ظرفیت های نیروی انسانی منطقه در این پروژه ها ادامه می دهد: با توجه به اینکه سرمایه گذارهای این پروژه ها خارج از سرخس هستند، در قرارداد تاکید کرده ایم که 85 درصد نیروهایی را که نیاز دارند، از جوانان تحصیلکرده این منطقه جذب کنند. با توجه به ظرفیتی که در سرخس وجود داشته، به غیر از مدیر کارخانه، همه نیروهای مورد نیاز این پروژه، از جوانان سرخس جذب شده اند که به نوعی بحث مسؤولیت اجتماعی هم تحقق یافته است. در قالب این طرح، منبعی را که می توانست آلودگی ایجاد کند، به منبع درآمد و اشتغالزایی برای مردم منطقه تبدیل کردیم که با این کار، به صنعت گاز علاقه مندی ایجاد شده است.