گازرسان_ تولید گاز در ایران و تامین نیاز مصرف کنندگان و ذی نفعان در داخل و خارج از مرزها، افق هایی تازه را در صنعت گاز ایران گشوده است؛ به گونه ای که این کشور در سال جاری و در سال های آینده، برنامه ریزی گسترده ای را برای صادرات گاز به کشورهای منطقه ترسیم کرده است.
سوآپ گازی ایران با ترکمنستان و آذربایجان در ابتدای دولت سیزدهم، سرآغاز فصلی نو ازدیپلماسی فعال انرژی ایران و همکاری های وزارت نفت با کشورهای منطقه است که افزون بر مزیت های اقتصادی، برگ برنده ایران در تجارت گاز به شمار می آید که به اذعان همگان با گسترش و توسعه، می توان آن را گامی محکم در مسیر تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه دانست.
به گفته مجید چگنی، معاون وزیر نفت در امور گاز، قرارداد سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان یک کریدور جدید تجاری در جنوب دریای کاسپین ایجاد کرده است که از نظر شرکت ملی گاز ایران دارای اهمیت بسیار است. به گفته مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران، سناریوهای جدید صادرات گاز در حال حاضر در این شرکت تدوین شده، حال آنکه با توجه به برنامه ایران برای افزایش سهم تجارت جهانی گاز، این کشور به دنبال ایجاد اهداف جدید صادراتی و دستیابی به سهم قابل توجه گاز در سبد انرژی جهان است. در گفت وگو با مجید چگنی، معاون وزیر و مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران به بررسی برنامه ایران در افزایش صادرات و تامین گاز مورد نیاز مصرف کنندگان و ذی نفعان در این بخش پرداخته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
شرکت ملی گاز ایران در حوزه های سوآپ، صادرات و واردات چه سیاست هایی را در دولت سیزدهم دنبال می کند؟ چه برنامه ای برای افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز دارید؟
اولویت سیاست دولت سیزدهم، گسترش تجارت با همسایگان است. در وهله نخست، شرکت ملی گاز ایران به عنوان مجری سیاستهای این دولت تلاش دارد زمینه لازم را برای توسعه تجارت گاز طبیعی و فراوردههای آن در چهارچوب مکانیسمهای متنوع تجاری برای همسایگان خود با توجه به ظرفیت ها و نیازهای آنها فراهم کند؛ از این رو سعی می شود هنگامی که مازاد گاز در خارج از مرزهای کشور وجود دارد، بستر لازم برای واردات آن به داخل کشور و سپس مصرف آن در کشور در قالب واردات، ترانزیت و صادرات مجدد آن به شکل سوآپ و یا تبادل آن با کالای دیگر با مکانیزم تهاتر فراهم شود. در این میان، روش های تجاری دیگری چون ترانزیت و… نیز در دستور کار است که چون هنوز اجرایی نشده اند، توضیح در مورد آن ها را به زمانی مناسب موکول می کنیم.
برای افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز، برنامه ها در چند بخش طراحی شده است.
نخست و در بخش کوتاه مدت، این شرکت سعی دارد موانع تجاری موجود در حوزه گاز طبیعی را چه در داخل و چه در خارج برطرف سازد. به عنوان مثال، این شرکت مراحل اداری پذیرش گاز طبیعی را برای ارائه در بورس طی کرده و به زودی گاز طبیعی در در بورس عرضه خواهد شد.
این در حالی است که در بخش خارجی نیز تلاش شده است تا مشکلات جاری با همسایگان از جمله ترکمنستان به کمترین رقم برسد و موانع غیرتجاری برطرف شود.
همچنین تلاش شده است تا قراردادهای جاری با حداکثر ظرفیت ممکن اجرا و درخواستهای شرکای تجاری، با حداکثر حسن تفاهم بررسی شوند.
در بخش میانمدت، این شرکت تلاش دارد برخی موانع تجاری از جمله بخش زیرساختی و سخت افزاری را با توسعه خطوط لوله موجود برطرف کند و توان انتقال گاز طبیعی خود را افزایش دهد.
در بخش بلندمدت نیز برنامه اصلی، تأمین گاز هرچه بیشتر برای صادرات بر مبنای توسعه منابع تولید و یا کاهش مصرف گاز و بهینه سازی این کالای ارزشمند است که این شرکت تمام تلاش خود را به آن معطوف کرده است.
امضای قرارداد سوآپ گاز میان ایران، آذربایجان و ترکمنستان قفل پنج ساله دورانی پرتنش در حوزه گاز میان ایران و ترکمنستان را باز کرد. آیا این همکاری ها ادامه خواهد یافت؟ برای افزایش حجم و مدت زمان قرارداد، برنامه و آمادگی دارید؟
این قرارداد 5 ساله با این که از نظر حجم چندان بزرگ به نظر نمی رسد، اما با توجه به آن که توانست یک کریدور جدید تجاری در جنوب دریای کاسپین ایجاد کند، از نظر شرکت ملی گاز ایران دارای اهمیت بسیار است. شرکت ملی گاز ایران آمادگی دارد این ظرفیت را بلافاصله تا حداکثر ظرفیت مکانیکی خطوط لوله موجود ارتقا دهد و در این باره، مذاکرات سازندهای نیز با کشور آذربایجان صورت پذیرفته است.
این در حالی است که این شرکت آمادگی دارد در صورتی که طرف ترکمن تمایل داشته باشد و ظرفیت زیرساختهای خود را ارتقا دهد، برای سواپ گاز آن کشور، علاوه بر آذربایجان با سایر همسایگان نیز همکاری کند. همچنین شرکت گاز این آمادگی را دارد تا در چهارچوب مکانیسم ترانزیت، پذیرای سرمایه گذاری طرف خارجی برای ساخت خط لوله اختصاصی برای انتقال گاز از شرق به غرب و یا شمال به جنوب کشور نیز باشد.
آیا علاوه بر صادرات گاز، برنامه ای برای صادرات خدمات مهندسی دارید؟ با توجه به تجربه موفق تهاتر کالا با گازبهای وارداتی، به دنبال ایجاد زیرساخت ها و توسعه همکاری شرکت های ایرانی هستید؟
با توجه به این که شرکت ملی گاز ایران خود در بخش طراحی، اجرا، تعمیر و نگهداری تأسیسات گاز، صاحب فناوری است، همواره در تعامل با شرکای خود، این ظرفیت ها را معرفی می کند و به عنوان نمونه از عملیات تمیزکاری خطوط لوله انتقال گاز عراق از سوی شرکت انتقال گاز ایران نام می برد.
شرکت ملی گاز ایران نیز پیش تر تفاهمنامهای با یکی از کشورهای اروپایی جهت تحقق دیپلماسی فناوری و صادرات خدمات مهندسی امضا کرده، اما در بخش کالا و خدمات مربوطه با توجه به آن که در حوزه بخش خصوصی است، شرکت ملی گاز در مذاکرات خود با شرکای خارجی، همواره به معرفی توانایی شرکت های داخلی می پردازد و تمام تلاش خود را برای فراهم ساختن زمینه حضور آنها در بازارهای خارجی به انجام می رساند، اما واقعیت این است که آنچه توانایی های این شرکت ها را به ورای مرزهای ایران منتقل خواهد کرد، توانایی های خود آنهاست.
شرکت گاز استان خوزستان برای اجرا و راه اندازی زیرساخت های گازرسانی در مناطق مرزی کشور عراق اعلام آمادگی کرده وتاکنون جلساتی در این حوزه برگزار شده است. با این حال، اجرای این فعالیت ها نیازمند تغییراتی در اساسنامه شرکت است. در چشم اندازهای صنعت گاز، چه برنامه ای در این زمینه تعریف شده است؟
برنامه ای در شرکت ملی گاز ایران به نام «توسعه صادرات گاز بر مبنای زیرساخت های استانی» وجود دارد. در این برنامه استان های غربی و شرقی از جمله آذربایجان غربی، کردستان، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی با راهبری مدیریت امور بین الملل شرکت ملی گاز ایران پیشگام بوده و در این زمینه، جلساتی نیز تشکیل شده که در تلاش هستیم به سرانجام برسد. در خصوص خوزستان با توجه به تازه بودن فعالیت، در حال بررسی موضوع هستیم.
در خصوص تغییر در اساسنامه برای کارهای تجاری، با توجه به پیچیدگی خاص قراردادهای تجارت گاز طبیعی تمامی این فعالیت ها در ستاد شرکت ملی گاز ایران متمرکز است و بنابراین فعلاً این مسئله در شرکت مطرح نیست.
در روزهایی ابتدای حضور در شرکت ملی گاز ایران، دیدارهایی با مسئولان صنعت انرژی عراق و شرکت های معتبر روسی داشتید. آیا باید در آینده منتظر خبرهای خوش در حوزه افزایش همکاری های بین المللی باشیم؟
در حال حاضر نیز جلسات منظمی بین کارشناسان و مدیران شرکت ملی گاز ایران با شرکای عراقی و روسی در خصوص موضوعات مختلف با صنعت و تجارت گاز طبیعی به صورت پیوسته برگزار می شود که قطعاً نتایج مثبت آن را در آینده خواهید دید.
تمدید قرارداد صادرات گاز به ترکیه و عراق در چه مرحله ای قرار دارد؟
تمدید قرارداد نیازمند مذاکراتی بر مبنای ارزیابی دقیق از شرایط بازار در هر دو سوی خریدار و فروشنده است. در این میان شرایط سیال بازار انرژی عملاً ارزیابی ها را هر لحظه با چالش جدیدی مواجه می سازد. با این حال، کارشناسان شرکت ملی گاز ایران با رصد شرایط بازار انرژی در عراق و ترکیه، مذاکرات ابتدایی تمدید قرارداد را آغاز کرده اند که امیدواریم در کمتر از یک سال آینده، به ویژه در خصوص عراق به نتیجه برسیم. همچنین مذاکرات تمدید قرارداد با ترکیه نیز، احتمالاً تا سال 2023 نهایی خواهد شد.
با توجه به زیرساخت ها و ظرفیت های بالای صنعت گاز، برای ورود به بازار دیگر کشورهای همسایه، برای مثال صادرات ال پی جی به افغانستان برنامه ای دارید؟
ورود به بازار گازطبیعی و فراورده گازی کشورهای همسایه، نیازمند تقویت زیرساخت های انتقال انرژی به این کشورهاست که در هر مورد، با توجه به شرایط آن کشور خاص، متفاوت است. در خصوص افغانستان، ما در حال حاضر به این کشور صادرات ال پی جی داشته و به نسبت تقاضا، قابلیت افزایش توان صادرات را نیز داریم.
صنعت گاز ایران به سمت بومی سازی، خودکفایی و خوداتکایی در حوزه بی نیازی از تامین قطعات و تجهیزات مورد نیاز گام برداشته است. هم اکنون چه میزان از نیازهای این صنعت در بخش های مختلف از منابع داخلی تامین می شود؟ آیا برای این فعالیت ها نقشه راهی ترسیم شده است؟
شرکت ملی گاز ایران برنامه جامع خودکفایی و بومی سازی اقلام و تجهیزات راهبردی مورد تقاضای صنعت گاز را تدوین کرده است. در این مسیر و در گام نخست برنامه، این شرکت به منظور تکمیل حلقه توسعه فناوری و بومی سازی اقلام و تجهیزات راهبردی پرمصرف و با هدف حمایت از ساخت داخل و شرکت های استارت آپ و دانش بنیان، اولین رویداد توسعه فناوري در صنعت گاز، ويژه اقلام پرمصرف، سال 1398 از سوی شرکت ملی گاز ایران برگزار و بسته تجمیع شده تقاضای اولویت دار این شرکت (مشتمل بر 29 قلم اساسی کالایی و توسعه فناوری) به شرکت های استارت آپی، دانش بنیان و فناور ارائه شد تا طی یک فرآیند سه ساله و با خودکفایی و بومی سازی اقلام مزبور، بیش از 250 میلیون یورو صرفه جویی ارزی و کاهش وابستگی به منابع خارجی محقق شود.در این خصوص شرکت ملی گاز با 24 شرکت دانش بنیان، قرارداد هایی را برای بومی سازی کالا و تجهیزات منعقد کرده که این تجهیزات و کالاها برای بار اول است که در داخل کشور ساخته می شود.
روش حمایت از شرکت های دانش بنیان نیز از طریق توسعه فناوری و بومی سازی از طریق انستیتوهای تحت حمایت، توسعه فناوری و بومی سازی از طریق قراردادهای ساخت اول، توسعه فناوری و بومی سازی از طریق قراردادهای انتقال فناوری و همکاری با پارک ها وتوسعه فناوری و بومی سازی از طریق انستیتوهای تحت حمایت(مدیریت پژوهش و فناوری) در حال اجراست. اگرچه دستاوردها در این زمینه بسیار است، اما تدوین دانش فنی و ساخت دستگاه های تست و تحقیقات کاربردی، ارتقای توربین ملی، ارتقای کمپرسور ملی، ارتقا و استقرار سامانه های پایش وضعیت تاسیسات تقویت فشار، تنها برخی از دستاوردهای این انیستیتوها را شامل می شود.
مخازن ذخیره سازی، زیرساختی راهبردی در همه کشورهاست. در حوزه گاز، تاکنون 2 مخزن به بهره برداری رسیده است. چه چشم اندازی در این بخش ترسیم شده است؟ فعالیت های مطالعاتی در چند منطقه برای تبدیل مخازن قدیمی به مخازن ذخیره سازی انجام شده است. آیا در دولت سیزدهم شاهد بهره برداری از مخازن جدید خواهیم بود؟
مخازن ذخیره سازی موجود شامل سراجه با ظرفیت ذخیره سازی 1 میلیارد متر مکعب و شوریجه D با ظرفیت ذخیره سازی 2.25 میلیارد متر مکعب می شود. مخازن ذخیره سازی در دست توسعه فاز دوم شوریجه با ظرفیت ذخیره سازی 2.25 میلیارد متر مکعب و شوریجه D با ظرفیت ذخیره سازی 0.5 میلیارد متر مکعب است. فازدوم مخزن شوریجه، فاز دوم مخزن سراجه در مجموع با حجم 2.75 میلیارد متر مکعب در دست توسعه است، ضمن آنکه ذخیره سازی مخازن قزل تپه، نصراباد، بانکول، بابا قیر و مختار در دست مطالعه است. برنامه ذخیره سازی در مخازن سراجه و شوریجه طی سال های 1400 تا 1405 از 3.25 میلیارد متر مکعب به 6 میلیارد متر مکعب در سال 1405 افزایش می یابد.از سوی دیگر، میزان گاز قابل برداشت در ماه های سرد سال از این مخازن در سال 1405 به روزانه 55 میلیون متر مکعب افزایش می یابد.
منبع: هفته نامه کارکنان صنعت نفت ایران